İşitme sorunu, konuşmayı engelleyici anatomik engel ve herhangi bir zihinsel engel yoksa, merak etmeyin konuşacaktır... Sadece sabırlı olun ve çocuğunuzun hızına inin. O belki kuzeninin, komşunun çocuğundan konuşma konusunda yavaştır; ama hızlanamayacak değildir! Konuşma; ilgi ihtiyaç ve iletişim kurma isteğine göre değişmekte farklı gelişim aşamaları izlemektedir. Genetik etkenler olduğu gibi beyninin aktif olarak hangi yarım küresinin çalıştığı ile ilgili bir durum da olabilir. Çoklu zeka kuramına göre her insanın 10 farklı zeka alanı vardır. Sözel zekası baskın ise erken konuşma muhtemeldir, kişiler arası sosyal zeka baskınsa iletişme geçmek için konuşmayı seçmesi normaldir. Yani özetle, çocuğunuzun baskın olduğu zeka türü de önemli rol oynamaktadır. İlk yılda bunu saptamak zordur. İlgiler, yetenekler oluşmaya başlayınca baskın zeka alanları belirginleşir ve zamanla gelişir. Cinsiyete göre konuşma yaşının değişiklik göstermesi de, yine baskın olan yarımküre ile ilgili bir durumdur. 👉 1 yaşına kadar tüm bebekler evrensel dili kullanır sesler benzer özelliktedir. Ba-ba, ga-ga... Gibi sesler çıkar (7-8ay civarında) hoşuna giden sesleri tekrarlar (12.ay civarında) 👉Ana dile özgü sesler 12.aydan sonra gelişmeye başlar. Bu dönemde babaya baba, dedeye dede... gibi doğru isim-kişi ya da; at, ver gibi basit eylem kelimeleri kullanabilirler. 👉18. Aya kadar ilk kelimelerin çıkmasını beklemekteyiz. 👉2 yaş civarında iki kelimeyi cümlelere geçiş başlar. İki kelime arasındaki mesafe yakınlaşır "baba gel" arada es vermeden çıkar. 👍Çocuk, isteğini belirtmek için ilgisi olan kelimeleri daha kolay öğrenecektir. 👍Çocuğunuzun küçüklüğünden beri ilgilerini farkeder, ihtiyaç duymasına fırsat verirseniz, konuşmanın erken gelişmesi muhtemeldir. Özetle, çocuğunuza çoğu zaman istediğini hemen vermeyin," ihtiyaç duymayı" öğrensin;) çocuğunuzun öğrendiği ilk kelimeler de ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda olacaktır. (topu seven çocuğun "top" demesi, ya da söylediği zaman yetişkinlerden hoşuna giden farklı bir tepki aldığı bir sözcük varsa, "oyun" için tekrar etmesi.... Gibi)
👍Kelime öğretiminde belki de geciktirici unsurlardan biri, çocuğunuz sanki sizi normal konuşsanız anlamayacakmış gibi tekrar etmeniz, tane tane konuşmanızdır. Bu hem de inatçılık döneminde olan çocuk için "sıkıcı, bunaltıcı bir durum" olacaktır. Elbette ki anlaşılır konuşun. "Bak bu kalem," "bu masa"....bırakın kelimeleri, tek tek vermeyi, günlük hayatta konuştuğunuz şekilde öğrensin. Oysa ki en güzel kelime ve konuşma öğrenme yöntemi, cümle içinde kullanmaktır. Öğretmek istediğiniz kelimeyi arka arkaya farklı cümleler içinde kullanın bakın, Masada elma var, Elmayı yıkadım, Aa, elmanın sapı varmış...bu cümleler içinde sürekli tekraralanan kelimeleri, beyin işlemleme sürecinden geçirecek, aynı ses, hece, kelime farkındalığı artacaktır. (Her seferinde "elma" farklı bir ek almıştır) 👉Türkçe sondan eklemeli bir dildir, fiilerde de bu halini (zaman, iyelik ekleri... Gibi) gözlemlemesi ayırt etmesi daha rahat olacaktır. 👍Kelimeler bazen "istirahat" dönemine girebilir. Bu durum ilk zamanlarda anneleri endişelendirir. "Daha önce söylüyordu neredeyse 6 aydır/1 yıldır söylemiyor. " çok duyduğumuz bir cümledir. Evet ifade edici dil beklemededir. Ancak sizi dinleyen ve dedikletinizi anlayan "alıcı dil" kayıttadır, dikkat edin. 1-2 yaş döneminde söylediklerinizi anlıyor yerine getiriyor mu? Bunun için hoşuna giden şeyleri sunun: "yatağının üzerinde çikolata/araba var, onu al" dediğinizde yatağına bakıyor, oraya gidiyor mu, yani yönergenizi anlamış mı? (bazen çocuklar işine gelmeyeni de "duymazdan" gelirler, buna da dikkat edin 😂) Ne zaman endişelenmeli ve bir uzmana götürmeliyim? 2 yaşına yaklaşıyor ve tek kelime yoksa, 4 yaşına yaklaşıyor ve iki kelimeli cümle yoksa bi uzmana danışınız: ilk etapta KBB Doktoruna gidilmeli, gerekli görürse işitme ölçümü için odyometriste yönlendirir. Çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı size, yaş ve gelişimine göre konuşma düzeyinin ne olması gerektiği bilgisini verir. "Ne gibi aktiviteler ile dil gelişim basamağı yükseltilir " önerilerinde bulunur. Tanılama varsa konuşma terapisti ve/veya özel eğitim uzmanı da devreye girer.
Uzm. Özge SELÇUK BOZKURT
Gelişimsel ve Pedogojik Danışman