Tuvalet Alışkanlığı Kazanım Süreci

Tuvalet alışkanlığı kazanımına ne zaman başlamalıyım?

 

Her çocuğun tuvalet tutma-bırakmasını sağlayan sfinkter kas kontrolü yaşı  farklıdır. Her çocuğa yönelik tuvalet süreci de... Ortalama bir değerle 18 ay civarında, sfinkteri tutabilme (kasıp,sıkabilme) ve istemli olarak bırakabilme kazanımı başlar. Ancak hala olgun düzeyde değildir. Çişinin geldiğini hissettikten bir kaç saniye sonra siz tuvalete yetiştirmeye çalışırken  salabilir.  Tutma süresi kas olgunlaştıkça uzar. Altının kuru kalma süresi de.  Ancak iki yaşın altındaki dönemde tuvalet alışkanlığı kazanımı anneye bağlı olarak gelişir. Yani sizin 3-4 saatte bir tuvalete oturtmanız gerekecektir .  Konuşma gerçekleşmediği için çoğu çocuk söyleyemez belki ama bedensel dili kullanıp, tuvaletini ifade eden çocuklar da olmakta. Hiç biri yoksa,  anne çocuğu tuvalete oturttuğunda “şartlanma” yolu ile çişini bırakabildiği gözlenir.  Ancak süreyi kaçırdığında altını  ıslatması kuvvetli ihtimaldir.  

2 yaşın üzerinde ise çocuğun kendi hissetmesi ve tuvaleti geldiğinde tuvalete gitmesi daha bilinçli olmakta. Kendi vücudunu dinleyip tuvaleti gelmeden önce haber verebilmesi ve tuvaletini söylediği  ile yapana kadarki tutma süresi daha da uzamıştır.  Dikkat konsantrasyon süresi artmış, , aynı anda iki uyaranı duyumsaması gelişmiştir. Yani görsel bir uyaranla ilgilenirken, ya da oyuncak ile oynarken, aynı anda vücudundan gelen “tuvaletin geldi” sinyalini algılayabilir.

Mevsimden ziyade, sizin ve yavrunuzun hazırbulunuşluluğu önemlidir. Yaz mevsimini havaların ısınmasını beklemeyin. Belki kışın daha kısa sürede çözüm olacakken, bekleyip de bu dönemi kaçırmayın. Bu sürecin, sizin için sancılı geçeceğini düşünüyorsanız mutlaka bir uzman desteği alın.

Özbakım becerisinin etkisi:

Çocuklar, 18 ay civarında pantolonunu indirip, 30. Ayda yukarı  çekebilir. Yani kendine giyine bilme becerisini desteklediğinizde, 2,5 yaş çocuğu çok rahat pantolonunu indirip tuvaletini yapıp tekrar kendisi çekebilir. Kendini yeterli hisseden çocuğun tuvalete alışması daha kolay olacaktır.  Hem kas gelişimi hem de büyümenin etkisiyle  anatomik yapı (kolların uzunluğu, kas gelişimi) bunu mümkün kılar.  Ancak kendi kendine giyinmesine,  soyunmasına fırsat vermek gerekir.  Biz fırsat verdikçe, çocuğun kendi yeterliliklerini bilmesi ve kendini tanıması daha kolay olacaktır. Bir şeylerin olmasını hep başkalarından bekleyen çocuk, ya da daha istemeden yetişkinler tarafından ihtiyaçları karşılanan bir çocuk ihtiyacı olanı “fark etmeyi” geç öğrenecektir.

Duyu gelişiminin etkisi

Duyu, hissetmek farkına varıp, doğru zamanda belirtiyi yakalaması ve tuvalete yönelmesi açısından önemlidir. Duyusal olarak tam gelişmemiş çocuk, ıslaklığı hissetse bile rahatsız olmaz, oyununa devam eder. Ancak duyuları ile çevreyi algılayan çocuğun, bir uyarana dikkatini vermişken,  aynı anda vücudundan gelen sinyali dinleyebilmesi açısından, dokunsal olarak hassas olması beklenir. Altına kaçırınca, “ Islaklık rahatsız edici bir histir, bir daha bu hisle karşılaşmamak için tuvalete zamanında gitmeliyim” düşüncesi daha erken gelişir. Yine dokunmanın önemi... Bebeklikten itibaren bebeğinizi bol bol oynayın, bebek masajı yapın, farklı dokunsal özellikte nesnelerle temasını sağlayın. Dokuları tanısın ve böylece “hissetmeyi” neleri sevip sevmediğini fark etmesini sağlayın.

Sosyal Gelişimin Etkisi

Özellikle kaka yaparken utanırcasına, koltuk  arkası,  kapı arkasına gidiyor, konsantre oluyor, bakışları sabitliyor ve bakmanızdan rahatsız oluyor  ise hazır olduğuna dair belirtiler gelmeye başlamış demektir. Bakışlarınızla onu rahatsız etmeyin ve o gittiği yer size ipucu vermektedir, oturağı bu mevkilere yakın konuşlandırın. ;)

2.  Bölüm çocuğunuzu Tuvalete hazırlama

Bezsiz ilk Günler

Çocuğun çişini yaptığını fark ettiği anı yakalamak önemlidir.  Altında bezi varken kakayı yaptığını hisseder ve sizi uyarabilir. Bu rahatsız olduğuna dair bir ipucudur. Ancak çiş öyle değildir. Bez o kadar iyi “ıslaklığı hapseder ki” çocuk çişini yaptığını fark edemez. Islaklığı hissedemeyen çocuk bunun bir ihtiyaç olduğu anlayıp, tuvalete yönlenemez ya da bu durumu ifade edemez. O yüzden öncelikle, bezi çıkartın kilot, dar paçalı eşofman, kilotlu çorap...vb giydirin. Ki, çişini yaptığı zaman bacaklarına ıslaklık deysin, bir rahatsızlık hissetsin. İhtiyaçtan dolayı da “tuvaleti geldiğini belli etme “ ihtiyacı gelişsin.

Büyüdüğünü somut olarak gösterin

Kimi aile alıp çocuğunu karşısına konuşmak ister “bak artık büyüdün, anne baba gibi falanca ağabey abla gibi kilot giyme zamanın geldi... Gibi konuşmalar da yapabilirsiniz ancak her çocuğun bu düzeyi anlaması beklenemez. İşine gelmediği zamanlarda,  büyümediğini söyleyip gerileme belirtileri bile gösterebilir. Kimi çocuğa büyüdüğünü somut olarak da gösterebilirsiniz. Bez poşetinin boşaldığını, bu son bez olduğunu söyleyin. Ancak eğer bulabilirseniz 2 – 3 beden küçük bir bezi bağlayın. Aa, bak bu son bezdi, gördün mü bak bağlanmıyor, büyümüşsün, artık bezler de olmuyor sana” deyip gerçekten büyüdüğünü görerek de algılamasını sağlayabilirsiniz. Unutmayın,  onun mantığına yatarsa bu yeni durum, daha kolay kabullenecektir.

 

Ne Kadar Sürecek?

Cevap: maksimum 1 hafta!  Tüm ince noktalara dikkat ederseniz tabii.  Her çocuğun kabullenme süreci,  yaşına,algı düzeyine, sfinkter olgunluğuna ve sizin bu konudaki “yapıcı” desteğinize bağlı olarak gelişecektir.  Bunca zaman, tuvaleti geldiğinde hep altına bırakmaya alıştı yavrunuz. Üstelik yapar yapmaz bezin o mükemmel emici özelliği ile ıslaklık iç yüzeye hapsedildi, altı kupkuru kaldı değil mi? İşte çocuğunuzun tuvaleti geldiğinde kolayca bırakabilmesi de bu yüzdendi. Yani çişi  geldi mi bırakıyor, altı kupkuru! Bir rahatsızlık hissetmiyordu  ki, bunu bir ihtiyaç olarak görüp, tuvaleti geldiğini belli etsin. Şimdi zorlanılan konu da bu. Bez varken hop fışkk altına  yapıyordu, oyununu yarıda bırakmak zorunda kalmıyordu, gece sıcak yatağından soğuk tuvalete oturtulmuyordu. Tek sıkıntısı bezin sıkan yan bantları, terleten özelliğiydi.  Aslında siz bezini bağlatmayı sevmediği, bezini değiştirtmemek için kaçıştığı ağladığı 2 yaş öncesi dönemde karar vermiştiniz belki, ama son sözü o söylememişti.

Artık bez bırakılıp kilot giyildiyse,  tek sorun şimdiye  kadarki alışkanlığını unutup, tuvaletinin geldiğini zamanında hissetmesi, size belli etmesi ve tuvalete doğru yol alınması. Büyün bunlar bir alışkanlığın sona erdirilip, yeni bir davranışın şekillenme süreci.

Siz bu konuda ona nasıl destek olabilirsiniz?

Lütfen çok sık aralıklarla tuvaletin var mı? Diye sorup, onu sıkboğaz etmeyin. Tuvaleti yokken sorduğunuz her soru, onu sizin bu sorunuza  karşı artık  duyarsızlaştıracaktır. Olsa bile, artık sizi duymayacak ve iş işten geçecektir.

Neler yapılabilir?

Bez çıkıp kilot giyildi,

 oturağa hiç çişini/kakasını yapmamış bir çocuk için:

Kakasını yaptığı saati biliyorsanız, işimiz biraz daha kolay. O Saatlerde biraz daha dikkat etmeniz gerekmekte. Oturağa oturmayı istemiyorsa,  masabaşı bir etkinliğe geçin o saatlerde,  oturak yanınızda olsun ki,  yaptığını fark ettiğinizde hemen içine tutun.  Çiş ve kaka aynı anda yaparlar genellikle. Az da olsa oturakta olanı artık, “kaka ve çişi ait olduğu gönderelim” deyip, tuvalete doğru yol alın.

Çişi  yapışını fark etmeniz için önce çişini yaptığını gözlemlemeniz gerekmekte. Onun da bunu fark etmesi. Küvette ya da başka bir yerde çişini yapma anını gözlemlemişse bu eylemin adını biliyorsa, iş kolay. Çişini yaptığı saati biliyorsanız,  su/sıvı içirin.  ortalama 3 saat sonra bir dahaki mesane dolum süresine kadar çişini tutup tutmadığını gözlemleyin. Oturak ya da adaptörüne oturtun, çişini yapmasını bekleyin. Yapmadıysa fazla tutmayın kaldırın. Ama oturak yakınınızda bekleyin. Çünkü çişin çıktığı anda, çişin ait olduğu yeri göstermeniz gerekmekte. Sonra beraberce gidin  tuvalete dökün ve sifonu çekin. Bu dönemde dar paça eşofman, kilotlu çorap da giydirebilirsiniz. En azından paçalardan akmadan kıyafeti bir kısmını emecektir. Unutmayın alışkanlık kazanıldıktan sonra, oturağın yeri tuvalettir! Bir de, ilk çişini tuvalete yapmalı kuralı/titizliği ile onu dakikalarca oturakta kesinlikle oturtmayın. Eline oyalanması için birşeyler verip, oturağa oturtulmuş çocukların, “farkında olmadan

Oturak mı adaptör mü?

Bu tercihi anne ve çocuk belirler. Ama belirtelim adaptör alınacaksa, tuvalete uyumlu kaymayan, tingildeyip sallanmayan bir adaptör seçilmeli. Çocuğun kendini güvende hissedebilmesi için de, otururken ayaklarını basabileceği bir basamak.  Her çocuğa uygun bir yöntem mutlaka vardır. İşte tuvalet konusunda her aileye her çocuğa farklı önerilerim olmakta. Ama genel olarak, ilk tuvaletini bez harici bir yere yapmayanlar için oturakla başlamaktır. Portatiftir, her yere götürülebilir. Tuvaleti geldiğini son anda söyleyen çocuklar için de kurtarıcıdır.  Adaptörü yadırgayan, korkan, sırf bu yüzden tuvaleti reddeden çocuklar olmakta. Temkinli yapıda dediğimiz çocuklar için bu, pek de kolay kabul edilebilir bir durum olmayabilir. Önce o un mantığına yatmalı, güvende olduğuna inanmalıdır. Oturaktan tuvalet adaptörüne geçme nispeten daha kolay olmaktadır. Eğer gezen, anneanne, babanne,  alışveriş merkezi, arkadaş ziyareti yapan biriyseniz taşınabilir tuvaletleri öneririz. Hem taşıma ve kullanım kolaylığı sağalayan, şık da bir tasarımı olan, www.mycarrypottyturkey.com dan modellerine bakabileceğiniz taşınabilir lazımlıklar önerimdir.

Tuvaletini yaparsan ödül?

Ödül mü? Yapmayın Allah aşkına zaten yapması gereken  doğal bir ihtiyaç için, neden madalya takar gibi sticker (etiket) tabloları oluşturulsun ki? Kimse size ödül veriyor mu? Hayır!  Zaten yapması gerekenler için ödül niye?  Ama ilk isabetli denemenizde,  “Aa,  evet işte oldu” deyip,  heyecanlı bir ses tonunuzla,  bunu başardığını belli edip onu cesaretlendirebilirsiniz.  Bu sizi mutlu etti ama bu durumu abartıyla herkese gösterme çabasında olmayın.  Utandırmayın.  Tuvalet konusundaki hassasiyetinizi gösteren bu ödül tabloları , çişini yapma olayını,  sizin aleyhinize kullanmasına neden olabilir. Kontrol onda çünkü. İstediği zaman bırakır, tutar, size “ceza”da verebilir. “Ben de çişimi yaparım o zaman” sözünü bir çok ailemden duymuşluğum vardır...

Yazının devamı; Gece tuvaletini nasıl halledeceğiz?

Çiş tamam peki ya Kaka okumak için tıklayınız..